Mesopotamia (greqishtja e lashtë: Μεσοποταμία, e romanizuar: Mesopotamíā; sirianishtja klasike: ܒܝܬ ܢܗܪ̈ܝܢ, që do të thotë Bēṯ Nahrēn) do të thotë “Ndërmjet Lumenjve”. Përdorimi më i hershëm i njohur i emrit Mesopotamia daton në shekullin IV p.e.s., kur u përdor për të përcaktuar zonën midis Eufratit dhe Tigrisit. Ky emër me gjasë është përkthyer nga një term që tashmë ishte në përdorim në atë zonë—ndoshta në aramaisht—dhe duket se nënkuptonte tokën që shtrihet “midis lumenjve (Eufratit dhe Tigrisit)”, që sot përfshin Irakun.
Më vonë, dhe në një kuptim më të gjerë, rajoni historik përfshinte jo vetëm territorin e Irakut të sotëm, por edhe pjesë të Iranit, Sirisë dhe Turqisë së sotme.
Stepat fqinje në perëndim të Eufratit dhe pjesa perëndimore e maleve Zagros shpesh përfshihen gjithashtu në termin më të gjerë Mesopotamia.
Zakonisht bëhet një ndarje midis Mesopotamisë së Sipërme (Veriore) dhe Mesopotamisë së Poshtme (Jugore).
Mesopotamia e Sipërme përfshin zonën midis Eufratit dhe Tigrisit, nga burimet e tyre deri në Bagdad.
Mesopotamia e Poshtme shtrihet nga Bagdadi deri në Gjirin Persik.
Në përdorimin shkencor modern, termi Mesopotamia shpesh ka edhe një konotacion kronologjik. Zakonisht përdoret për të përcaktuar këtë zonë deri në pushtimet arabo-muslimane në shekullin VII të e.s., pas së cilës rajoni njihet me emra arabë si Siria, Xhezira dhe Iraku.
Në rreth vitit 7500 p.e.s., rajoni i Gjysmëhënës së Pjellore përfshinte vendbanime kryesore të periudhës Neolitike para-keramike. Në atë kohë, zona e mirëfilltë e Mesopotamisë ende nuk ishte e banuar nga njerëzit.
