Laureati i Çmimit Nobel për Letërsinë 2025, László Krasznahorkai

Laureati i Çmimit Nobel për Letërsinë 2025, László Krasznahorkai, është një shkrimtar i madh epik në traditën e Europës Qendrore, që shtrihet nga Kafka te Thomas Bernhard, dhe që karakterizohet nga absurdi dhe tepria groteske.

Por krijimtaria e tij ka edhe tinguj të tjerë, dhe ai herët ia kthen vështrimin Lindjes, duke përvetësuar një ton më kontemplativ dhe më të hollë. Rezultati është një varg veprash të frymëzuara nga përshtypjet e thella që i lanë udhëtimet e tij në Kinë dhe Japoni.

Në kërkim të një kopshti sekret, romani i tij i vitit 2003 “Északról hegy, Délről tó, Nyugatról utak, Keletről folyó” (“Një mal në Veri, një liqen në Jug, rrugë në Perëndim, një lumë në Lindje”, 2022) është një rrëfim misterioz me pjesë fuqishëm lirike, që zhvillohet në juglindje të Kiotos.
Kjo vepër përbën një parathënie për “Seiobo járt odalent” (2008; “Seiobo There Below”, 2013), një mbledhje me shtatëmbëdhjetë tregime të renditura sipas sekuencës Fibonacci, që trajtojnë rolet e bukurisë dhe krijimit artistik në një botë të verbër dhe të përkohshme.
Së bashku me pesëshen e tij epike, ajo përbën veprën madhore të Krasznahorkait.

Veçanërisht e paharrueshme është skena hapëse: një çapkë i bardhë dëbore që qëndron i palëvizur në mes të lumit Kamo në Kioto, duke pritur prenë e vet në vorbullat poshtë.
I padukshëm për turmat që kalojnë, zogu bëhet një figurë e pakapshme e pozitës së artistit në botë.

Fijet e përbashkëta që përshkojnë librin lidhen me mitin japonez të Seiobos, e cila, sipas legjendës, mbrojt kopshtin që çdo tre mijë vjet prodhon fruta që dhurojnë pavdekësi.
Në libër, miti merr formën e krijimit të një vepre arti dhe, përmes një vargu episodësh, ne ndjekim lindjen e një vepre në kohëra dhe mjedise të ndryshme.
Shpesh akti i krijimit ndodh pas një periudhe të gjatë përgatitjeje të shënuar nga tradita dhe mjeshtëria e ushtruar.
Veprat mund të lindin edhe nga rrethana të vonuara apo të turbullta, si në tregimin për transportimin e rrezikshëm të një pikture të papërfunduar të mjeshtrit të Rilindjes Pietro Vannucci, nga Firenca në Peruxhia, qyteti i lindjes së tij.
Ndërsa të gjithë besojnë se Perugino, siç quhej zakonisht, kishte hequr dorë nga piktura, është pikërisht në Peruxhia që ndodh mrekullia.

Vetë artisti është, si shpesh në “Seiobo There Below”, i munguar në këto tregime.
Në vend të tij, paraqiten figura që qëndrojnë paksa në skaj të veprës që është në prag të lindjes – rojtarë, vëzhgues, mjeshtër të përkushtuar – që rrallëherë ose asnjëherë e kuptojnë kuptimin e vërtetë të asaj në të cilën marrin pjesë.
Libri është një përshkrim mjeshtëror, ku lexuesi udhëhiqet përmes një vargu “dyersh anësore” drejt aktit të pashpjegueshëm të krijimit.

🔗 Zbuloni më shumë nga bota letrare e László Krasznahorkai:
https://bit.ly/4pMBORJ