Ervina Halili
Kam pasur fatin të vizitoj shumë panaire ndërkombëtare të librit, të cilat çdo ditë e më shumë po shndërrohen në ditë festash për librin, shkrimin dhe autorët. Janë ngjarje ku dashamirët e librit mblidhen bashkë me studiues, nxënës e fëmijë, për t’iu kushtuar disa ditë librit — librit si festë, si dashuri, dhe veçanërisht si mirënjohje për autorët, përkthyesit dhe botuesit. Kjo tregon një kulturë të lartë e të trashëguar të vlerësimit për librin.
Nuk kam pritshmëri të ngjashme për Panairin e Librit në Prishtinë, por nganjëherë mënyra se si një ngjarje e tillë të trajton si lexues, di të të inspirojë dhe të të zgjerojë po aq sa të të lëndojë. Sa herë e vizitoj, ndjehem shumë e ofenduar dhe thellësisht e zhgënjyer. Mund të ishte më modest se çdo panair tjetër në botë, por me një përkushtim më të madh për ta bërë këtë festë sa më atraktive e me një fisnikëri më të lartë.
Panairi nuk është thjesht pazar libri, ku shkojmë për të blerë libra 2 euro më lirë — kjo, madje, është një iluzion kapitalist. Ngjarje të tilla publike, mbi të gjitha, duhet të kenë një mision social e psikologjik për komunitetin. Nuk i ka hije një kryeqyteti që të organizojë një ngjarje kaq të rëndësishme në mënyrë të tillë — libri, autorët, botuesit e përkthyesit meritojnë shumë më tepër respekt.
Hyrja në panair ishte e sikletshme: një ngushticë e nxehtë nën një tendë që të merrte frymën. Nuk dua të shkoj në panair dhe të ngutem për të dalë. Dua të kem hapësirë, të rri, të mendohem për çfarë dua të blej, të pi një kafe aty afër e të shijoj librat që kam zgjedhur. Organizimi i tanishëm, që të ngjan me një treg perimesh, të nxit të blesh shpejt e të largohesh — dhe madje, në vende të tjera, edhe tregjet kanë një qasje psikologjike më të përkujdesur se kjo. Du të them, nuk është as “business wise”. Të largon, më shumë se sa të thërret.
Në katin e sipërm, kishin shtruar ca tepihë të grisur e të zhubrosur, që mezi mbulonin dyshemenë e dëmtuar. Një terr i zymtë pa ajrosje, pa ajër të kondicionuar, e në mes, një tavolinë e shëmtuar që më kujtonte tavolinat e arsimtarëve në shkollën e mesme. Në vend që panairi të kishte dy-tri hapësira të mbushura me ngjarje, diskutime publike, tema të nevojshme për trajtim, debate që do të tërhiqnin njerëz nga fusha të ndryshme.
Në vend që të kishte hapësira për fëmijë — sidomos kur ka botues të librit për fëmijë — pashë shumë prindër me fëmijë që e vizitonin panairin, ndoshta për herë të fundit, pasi ambienti ishte krejtësisht joatraktiv për ta.
Në vend që të kishte hapësira për socializim që do të tërhiqnin edhe ata që nuk janë lexues të rregullt, panairi mbetet një përvojë e mbyllur dhe e përjashtuese që në mënyrë shumë besnike reflekton frymën provinciale të organizimeve dhe psikologjinë se si në pergjithesi hapësirat rreth librit më shume jane pazare sesa qendra promoviese te intelektit e gjykimit emancipues dhe mbi të gjitha, të kulturës së emancipuar.
Panairet nën tenda nuk janë panairet kryesore të një kryeqyteti — përkundrazi, janë forma alternative që ndodhin në krah të panairit që e mban peshën e vërtetë. Panairi kryesor i një kryeqyteti do të duhej të kishte një frymë më të lartë institucionale dhe të shndërrohej në një festë të vërtetë të librit.
