Evropa duhet të përgatitet për një të ardhme në të cilën është e shtrydhur midis një Rusie imperiale dhe agresive dhe një Amerike që nuk mund t’i besohet më. Kjo do të thotë t’i përgjigjemi pyetjes themelore që ka ngritur kjo pikë kthese historike: A janë evropianët të gatshëm të bëjnë atë që duhet për të transformuar veten në një fuqi të qëndrueshme?
Shkruan: Joschka Fischer
BERLIN – Deri tani, është e qartë se kthimi i Donald Trump në presidencën e SHBA-së ka nisur një proces të riorganizimit historik. Një nga viktimat e para dhe më të mëdha të iniciativave politike të Trump është marrëdhënia transatlantike, e cila ka ankoruar rendin global që kur doli nga fitorja e Aleatëve mbi Gjermaninë naziste në vitin 1945 (dhe e cila ishte përforcuar nga fitorja e Perëndimit në Luftën e Ftohtë pas vitit 1989).
Kështu, riorganizimi aktual (i ndërmarrë me pak ose aspak përgatitje) do të vijë kryesisht në kurriz të Kontinentit të Vjetër. Edhe pse evropianët përballen me rikthimin e luftës në kufijtë e tyre me luftimet e vazhdueshme në Ukrainë, administrata e re amerikane me sa duket dëshiron kthimin e trupave amerikane që tani janë të stacionuara në Evropë në Amerikë. Çfarë do të bëhet me ne? Kjo është një pyetje që ne evropianët duhet t’i përgjigjemi tërësisht vetë.
Mos u gaboni: Shtetet e Bashkuara po tërhiqen nga Evropa. Një largim i plotë mund të mos jetë vendosur ende, por të gjitha shenjat tregojnë për këtë rezultat, dhe për këtë arsye evropianët duhet të veprojnë sikur do të ndodhë.
Për më tepër, SHBA-të jo vetëm që po tërhiqen; por po heqin dorë edhe nga rolet e tyre si fuqi garantuese dhe tregu kryesor brenda një sistemi global të tregtisë së lirë. Tashmë, agresioni i tyre i njëanshëm ekonomik ndaj miqve dhe partnerëve tregtarë e ka nxjerrë jashtë ekuilibrit rendin ekonomik global. Proteksionizmi ka zëvendësuar tregtinë e lirë dhe humbjet janë në rritje. Bota po shkon drejt blloqeve tregtare të bazuara në tarifa që do të pasqyrojnë blloqet e reja gjeopolitike të shekullit të njëzet e një.
Që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, Evropa Perëndimore është strehuar nën ombrellën e sigurisë së Amerikës. Këto vende ndanin vlera që favorizonin demokracinë dhe ekonominë e tregut – vlera që u përqafuan pothuajse nga e gjithë Evropa pas Luftës së Ftohtë. Por tërheqja e afërt e Amerikës krijon një situatë rrënjësisht të ndryshme për evropianët.
Ne duhet të përgatitemi për një të ardhme në të cilën jemi të shtrënguar midis një Rusie imperiale dhe agresive dhe një Amerike që nuk mund t’i besohet më. Kjo do të thotë t’i përgjigjemi pyetjes themelore që ka ngritur kjo pikë kthese historike: A jemi të gatshëm të bëjmë atë që duhet për të transformuar veten në një fuqi të qëndrueshme në të drejtën tonë?
Nëse popujt e Evropës përgjigjen pozitivisht, mekanika e sovranitetit evropian – bazat ushtarake, politike, fiskale, ekonomike, teknologjike dhe shkencore – duhet të zënë vend qendror. Të jesh sovran do të thotë të besosh në forcën dhe vullnetin tënd politik.
Ne po përjetojmë jo vetëm një trazirë gjeopolitike, por edhe një ndryshim sizmik teknologjik dhe ekonomik. Revolucioni dixhital dhe rritja e IA-së do të kenë pasoja të gjera për të gjitha ekonomitë dhe shoqëritë, si dhe për marrëdhëniet shumëplanëshe midis tyre.
Përballë këtyre përçarjeve, shtetet kombëtare tradicionale evropiane do të jenë në gjendje të mbajnë ritmin dhe të lulëzojnë vetëm nëse bashkohen për të shprehur një vullnet të përbashkët politik. Secili më vete – madje edhe më i madhi (Gjermania) – është shumë i vogël për detyrën.
Presionet e jashtme me të cilat përballemi janë të vështira për t’u ekzagjeruar. Presidenti rus Vladimir Putin vazhdon të bëjë luftë kundër Ukrainës dhe të kërcënojë pjesën tjetër të Evropës Lindore. Administrata Trump nuk ka treguar asgjë tjetër veçse përbuzje për ne dhe me sa duket është e angazhuar për të shkaktuar më shumë dhimbje ekonomike ndaj Amerikës dhe partnerëve të saj tregtarë. Ndërkohë, Kina po ecën përpara në ndjekjen e saj të inteligjencës artificiale dhe pajisjeve të përparuara ushtarake.
Të gjitha këto presione do të vazhdojnë të rriten në muajt dhe vitet në vijim. Por evropianët ende kanë fuqi veprimi. Ne mund ta paraqesim gjendjen tonë të vështirë si një mundësi për të ndërtuar nga e para. Sfida nuk është vetëm të kapërcejmë burimet e rrënjosura të rezistencës së brendshme dhe të jashtme, por edhe të ruajmë identitetet tona të larmishme.
Nuk duhet ta humbasim këtë shans. Trump dhe Putin nuk janë etërit themelues që do të kishim zgjedhur për këtë moment, por ata janë ajo që kemi. Evropa duhet të pohojë veten si një fuqi sovrane dhe të ecë përpara vetë. Nuk ka alternativë tjetër përveç nëse evropianët zgjedhin një të ardhme nënshtrimi të pandershëm.
Ne duhet të krijojmë frenim ushtarak, të krijojmë kushtet dinamike të nevojshme për dixhitalizimin dhe inovacionin vendas, të krijojmë një treg të vetëm kapitali dhe të mbledhim një formë të vullnetit të përbashkët politik dhe institucionet për ta realizuar atë në praktikë, bazuar në vlerat e përbashkëta demokratike.
Shkurt, ne duhet ta bashkojmë Evropën si një fuqi të lirë dhe sovrane. Nëse kjo dështon, ne do të jemi në mëshirën e aktorëve të jashtëm të cilët nuk do të donin asgjë më shumë sesa ta shihnin Evropën të shpërbëhej dhe të binte në një gjendje dobësie dhe nënshtrimi të përhershëm.
* Joschka Fischer, ishte ministër i jashtëm dhe zëvendës kancelar i Gjermanisë nga viti 1998 deri në vitin 2005, ishte udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.
