Viti 1683. – Rrethimi i Madh i Vjenës: Fundi i epërsisë osmane në Evropë

Viti 1683. – Rrethimi i Madh i Vjenës: Fundi i epërsisë osmane në Evropë

Skena kryesore: Vjena, zemra e Evropës, nën kërcënimin osman

Në vitin 1683, Vjena – kryeqyteti i Monarkisë Habsburge – përballej me një nga sfidat më të mëdha të historisë së saj: rrethimin e fundit të madh nga Perandoria Osmane. Ky moment historik shënoi një pikë kthese në marrëdhëniet midis fuqive evropiane dhe osmanëve, duke paralajmëruar fundin e dominimit ushtarak osman në kontinent.

Sfondi i rrethimit

Edhe pse Perandoria Osmane kishte arritur kulmin e saj nën Sulltan Mehmedin IV në shekullin XVI, në fund të shekullit XVII ajo filloi të tregonte shenja dobësimi. Megjithatë, veziri i madh Kara Mustafa ushqente ambicie të mëdha: pushtimin e Vjenës – që osmanët e quanin “Molla e Artë”, simbol i Evropës së krishterë.

Fushata u motivua si nga krizat e brendshme politike osmane, ashtu edhe nga dëshira për të forcuar kontrollin në Hungari dhe për të zgjeruar ndikimin në Perëndim. Me një ushtri prej 100,000 deri në 150,000 ushtarë – përfshirë jeniçerë, spahinj dhe trupa aleate – Kara Mustafa marshoi drejt Vjenës përmes Beogradit dhe Hungarisë.

Perandoria Habsburge, me perandorin Leopold I në krye, nuk ishte plotësisht e përgatitur për një sulm të tillë. Ai u largua nga qyteti, duke ia besuar mbrojtjen kontit Ernst Rüdiger von Starhemberg.

Fillimi i rrethimit: 14 korrik 1683

Më 14 korrik 1683, ushtria osmane mbërriti para mureve të Vjenës. Nga katedralja e Shën Stefanit, banorët panë një det të pafund shatorësh, kuajsh, ushtarësh – madje edhe deve. Forcat osmane ishin mbi 100,000, ndërsa mbrojtësit e qytetit numëronin rreth 15,000 ushtarë, të ndihmuar nga civilë.

Kara Mustafa dërgoi një ofertë për dorëzim paqësor, duke premtuar se qyteti nuk do të plaçkitej dhe popullsia nuk do të skllavërohej. Por von Starhemberg, duke mos u besuar këtyre fjalëve, e refuzoi. Muret e qytetit ishin të fortifikuara, por përballja me një fuqi të tillë dukej thuajse e pamundur.

Dy muaj betejë rraskapitëse

Nga 14 korriku deri më 12 shtator, rrethimi zgjati thuajse dy muaj. Osmanët përdorën kryesisht taktika nëntokësore për të minuar muret, pasi artileria nuk ishte efektive. Ndërkohë, mbrojtësit punonin ditë e natë për të riparuar dëmet dhe për të penguar tunelimin e armikut.

Përkundër epërsisë numerike, osmanët u përballën me sfida të mëdha logjistike. Furnizimet mungonin, morali i trupave binte dhe qëndrueshmëria e mbrojtësve i habiste. Ndërkohë, forcat e krishtera, të udhëhequra nga Karl i Lotaringisë, prisnin ndihmën vendimtare në prapavijë.

Kthesa vendimtare: Beteja e Kahlenbergut

Në fillim të shtatorit, mbërriti ndihma e pritur. Ushtria aleate prej rreth 70,000 vetash, e përbërë nga polakë, austriakë, bavarezë, saksonë dhe trupa gjermane, u udhëhoq nga mbreti polak Jan III Sobieski, i njohur për trimërinë dhe mjeshtërinë ushtarake.

Më 11 dhe 12 shtator 1683, në malin Kahlenberg pranë Vjenës, forcat e krishtera goditën kampin osman me një sulm të befasishëm. Kalorësia polake, e drejtuar nga Sobieski, ndërmori një sulm frontal që e theu totalisht ushtrinë osmane, duke sjellë një nga disfatat më të mëdha në historinë e saj. Kara Mustafa u detyrua të tërhiqej.

Përfundimi dhe pasojat

Më 12 shtator 1683, rrethimi i Vjenës mori fund. Ushtria osmane u tërhoq në panik, duke lënë pas artileri, pajisje dhe kampin e saj. Për këtë humbje të turpshme, Kara Mustafa u dënua me vdekje me urdhër të sulltanit – u mbyt në Beograd më 25 dhjetor të atij viti.

Fitorja e Vjenës shënoi fillimin e fundit të zgjerimit osman në Evropë. U krijua Lidhja e Shenjtë – një aleancë e fuqive të krishtera – e cila ndërmori ofensiva të reja që çliruan shumë territore në Hungari dhe Ballkan.

Trashëgimia kulturore dhe simbolika

Rrethimi i Vjenës nuk la vetëm gjurmë historike, por edhe kulturore. Sipas legjendës, bukëpjekësit vjenezë që zbuluan tunelet osmane festuan fitoren duke krijuar kiflën në formën e gjysmëhënës – simbol i Perandorisë Osmane.

Gjithashtu, thuhet se placka osmane përfshinte edhe thesare si qeset me kafe, që ndihmuan në përhapjen e këtij pijes në Evropë.

Ky rrethim mbetet një nga ngjarjet më të mëdha të historisë evropiane – një pikë kthese mes dy botëve dhe një simbol i qëndresës, bashkimit dhe ndryshimit epokal.